پنج کشف شگفت‌انگیز نجومی در سال ۲۰۲۵

به گزارش پارسینه به نقل از ایرنا، ستاره‌شناسان قرن‌هاست که در حال شکار سیارات فراخورشیدی، کشف ساختارهای کیهانی عظیم مانند کیپو و مشاهده کهکشان آلاکناندا (کهکشانی شبیه به راه شیری) در آینه تلسکوپ فضایی جیمز وب هستند. آن‌ها همچنین رژه‌ای از دنباله‌دارها، از لیمون گرفته تا 3I/ATLAS و فراتر از آن را ردیابی کرده‌اند. در همین حال، نگرانی مداوم و همیشگی برخورد یک سیارک با زمین نیز وجود داشت.

اکنون با نزدیک‌ شدن به پایان سال 2025، زمان مرور دستاوردهایی است که این سال را به یکی از هیجان‌انگیزترین سال‌های اخیر نجوم تبدیل کرد. در ادامه، پنج کشف برتر و شگفت‌انگیز نجومی 2025 را مرور می‌کنیم.

1. کیپو: کشفی که تعریف ما از بزرگی در کیهان را تغییر داد

ستاره‌شناسان در سال 2025 میلادی موفق به کشف بزرگ‌ترین ساختار شناخته‌شده در جهان شدند. این اَبَرساختار که به افتخار طناب‌های گره‌دار تمدن اینکا، کیپو نام گرفت، از خوشه‌های کهکشانی عظیمی تشکیل شده است.

• ابعاد باور نکردنی: این ساختار حدود 1.3 میلیارد سال نوری وسعت دارد؛ یعنی نور برای پیمودن طول آن به 13 میلیون سال زمان نیاز دارد؛
• جرم عظیم: جرم آن حدود 200 کوادریلیون (200,000,000,000,000,000) برابر خورشید ما برآورد شده است؛
• روش کشف: این ساختار با استفاده از داده‌های ماهواره پرتو ایکس روسات (ROSAT) و نقشه‌برداری از جهان نزدیک شناسایی شد؛
• اهمیت کشف: مطالعه کیپو به دانشمندان کمک می‌کند مدل‌های خود از شکل‌گیری و تکامل کیهان را اصلاح کنند. گایونگ چون (Gayoung Chon)، محقق اصلی این طرح می‌گوید: اگر این اندازه‌گیری‌های کیهان‌شناسی تنها چند درصد اصلاح شوند، با افزایش دقت رصدها، اهمیتشان بیشتر خواهد شد.

2. K12-18b: نشانه‌ای مرموز که بحث حیات فرازمینی را داغ کرد

تلسکوپ فضایی جیمز وب در سال 2025 میلادی، داده‌هایی از سیاره فراخورشیدی K12-18b جمع‌آوری کرد که بحث‌های داغی را درباره امکان وجود حیات برانگیخت.

• یک جهان اقیانوسی: این سیاره که 128 سال نوری از ما فاصله دارد، 8.6 برابر بزرگ‌تر از زمین است و در منطقه کمربند حیات ستاره خود قرار دارد؛
• نشانه شیمیایی: داده‌ها وجود گاز دی‌متیل سولفید (DMS) را نشان می‌دادند؛ گازی که روی زمین عمدتاً توسط پلانکتون‌های دریایی تولید می‌شود؛
• احتیاط علمی: جامعه علمی در تفسیر این داده‌ها محتاط است. تحلیل‌های مستقل نشان می‌دهند این سیگنال ممکن است از فرآیندهای غیر زیستی نیز ناشی شده باشد. این کشف، هیجان‌انگیز است، اما نیاز به تأیید بیشتری دارد.

3. مریخ: ردپای جدید در جست‌وجوی دیرینه‌ حیات

مریخ‌نورد استقامت ناسا در سال 2025 میلادی با بررسی سنگ چیاوا فالز در دهانه جیزِرو، سرنخ‌های جدیدی از گذشته مریخ یافت و امیدها برای یافتن نشانه‌های حیات باستانی را افزایش داد.

• محل امیدوارکننده: این سنگ در منطقه‌ای باستانی یافت شد که روزگاری میزبان یک دریاچه و دلتای رودخانه بود؛
• ترکیبات آلی: تحلیل نمونه‌های این سنگ (با نام سفایر کانیون) نشان داد که سرشار از ترکیبات آلی است؛
• کانی‌های کلیدی: وجود کانی‌های ویویانیت و گریزیت، که روی زمین اغلب با محیط‌های زیستی و تجزیه مواد آلی مرتبط هستند، کنجکاوی دانشمندان را برانگیخت؛
• نیاز به صبر: برای نتیجه‌گیری قطعی درباره منشأ این مواد، باید منتظر بازگرداندن این نمونه‌ها به زمین در آینده بود.

4. اورانوس: صید تازه‌ای در اعماق یخی منظومه شمسی

تلسکوپ جیمز وب در دوم فوریه 2025 میلادی موفق به کشف قمر جدیدی در مدار سیاره اورانوس شد و فهرست اقمار این غول یخی را کمی طولانی‌تر کرد.

• یک دنیای کوچک: این قمر که S/2025 U1 نامگذاری شده، تنها حدود 10 کیلومتر قطر دارد و به دلیل اندازه بسیار کوچکش تاکنون از دید ستاره‌شناسان پنهان مانده بود؛
• افزایش شمار اقمار: با این کشف، تعداد قمرهای تأییدشده اورانوس به 29 عدد رسید؛
• ادامه جست‌وجو: دانشمندان معتقدند احتمالاً قمرهای کوچک بیشتری در میان حلقه‌های اورانوس پنهان شده‌اند که با پیشرفت فناوری رصدی در آینده کشف خواهند شد.

5. 3I/ATLAS: گردشگری از کهکشان‌های دیگر

در ژوئیه 2025 میلادی، ستاره‌شناسان با استفاده از سامانه هشدار برخورد سیارک‌ها (ATLAS)، موفق به کشف یک دنباله‌دار بین‌ستاره‌ای شدند و میهمان نادری را از دوردست‌های کیهان مهمان کردند.

• میهمان دوردست: این دنباله‌دار که 3I/ATLAS نام گرفت، سومین جسم شناخته‌شده‌ای است که از بیرون منظومه شمسی به محدوده ما وارد شده است؛
• گذر نزدیک: این دنباله‌دار در 19 دسامبر 2025 میلادی به نزدیک‌ترین فاصله خود از زمین (حدود 270 میلیون کیلومتر) رسید؛
• یک پدیده نوری نادر: رصدگران شاهد یک خط روشن و غیر معمول در کنار این دنباله‌دار بودند که به نظر می‌رسید جهت آن برخلاف انتظار، به سمت خورشید است. این نمایش دیدنی در واقع یک خطای دید است که زمانی اتفاق می‌افتد که زمین دقیقاً از صفحه تخت و نازکی که غبار دنباله‌دار در آن پخش شده، عبور می‌کند. از زاویه دید ما، لبه این صفحه غباری مانند یک تیغه نورانی دیده می‌شود؛
• اهمیت علمی: مطالعه ترکیب شیمیایی چنین اجرامی، اطلاعات بی‌نظیری درباره مواد سازنده سایر منظومه‌های ستاره‌ای در اختیار ما قرار می‌دهد.

2025 میلادی، سال درخشانی برای کیهان‌شناسی و جست‌وجوی حیات بود. از رصد عظیم‌ترین ساختار کیهان تا جست‌وجوی نشانه‌های حیات در همسایگان کیهانی، هر یک از این کشفیات گامی به سوی درک عمیق‌تر جایگاه ما در جهان پهناور است.